Η 21η Μαρτίου, η πρώτη μέρα της Άνοιξης κάθε έτους, εκτός από Παγκόσμια Ημέρα της Ποίησης και Παγκόσμια Ημέρα κατά του Ρατσισμού, έχει οριστεί και Παγκόσμια Ημέρα του Δάσους. Φέτος συμπληρώνονται 50 χρόνια, από όταν ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) επέλεξε την πρώτη ημέρα της άνοιξης, η οποία συμπίπτει και με την έναρξη της εαρινής ισημερίας, ως «Παγκόσμια Ημέρα Δασοπονίας».
Η ημέρα αυτή το 2012 τέθηκε υπό την αιγίδα της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών (Ο.Η.Ε.) ως «Διεθνής Ημέρα Δασών» με σκοπό την αναγνώριση της πολυδιάστατης αξίας των δασών και την ευαισθητοποίηση των πολιτών για την προστασία τους.
Τα δάση καλύπτουν το ένα τρίτο της έκτασης γης παγκόσμια και στην καρδιά τους φιλοξενούν περισσότερα από τα μισά χερσαία είδη φυτών και ζώων.
Το ένα τέταρτο της ποσότητας των σύγχρονων φαρμάκων προέρχεται από φυτά των τροπικών δασών και ανάμεσα σε αυτά προσμετρώνται τα δύο τρίτα όλων των φαρμάκων που χρησιμοποιούνται κατά του καρκίνου. Αν κανείς θελήσει να μεταφράσει σε οικονομικά μεγέθη τη συμβολή των φαρμακευτικών αυτών φυτών στην υγεία των ανθρώπων, τότε έρχεται αντιμέτωπος με το καταπληκτικό νούμερο των εκατόν οκτώ δισεκατομμυρίων δολαρίων τον χρόνο.
Τα δάση προσφέρουν σε αφθονία τροφή υψηλής θρεπτικής αξίας. Καρποί, φρούτα, σπόροι ακόμη και… έντομα (θεωρούνται η πρωτεϊνούχα τροφή του μέλλοντος που θα αντικαταστήσει το κρέας) πλούσια σε πρωτεΐνη και σημαντικά μέταλλα, όπως είναι το ασβέστιο και ο σίδηρος. Αυτά τα φυσικά προϊόντα βοηθούν όχι μόνο τις κοινότητες των ανθρώπων που ζουν σε δάση ή εξαρτώνται άμεσα από αυτά, αλλά και εκατομμύρια άλλους να παραμείνουν υγιείς.
Τα δέντρα στα δάση λειτουργούν ως φυσικές δεξαμενές νερού, αναδιανέμοντας το 95% του νερού, που απορροφούν, εκεί όπου είναι περισσότερο αναγκαίο. Αποτρέπουν τη διάβρωση των εδαφών, καθώς συγκρατούν το νερό είτε με το ριζικό τους σύστημα είτε με την υπέργεια βλάστηση και, μέσω φυσικών διαδικασιών, σε σύντομο χρόνο, το επαναπροωθούν πίσω στην ατμόσφαιρα, δημιουργώντας έτσι φυσικό δροσισμό στην περιοχή.
Τα δέντρα λειτουργούν σαν ένας τεράστιος απορροφητήρας άνθρακα, αφού τα δάση που υπάρχουν σε όλο τον κόσμο απορροφούν, βάσει εκτιμήσεων, 2,1 γιγατόνους διοξείδιο του άνθρακα τον χρόνο, πράγμα που σημαίνει ότι μας απαλλάσσουν από 2,1 δισεκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα. Για αυτή τους την ικανότητα και μόνο, αποτελούν το κυριότερο όπλο ενάντια στην κλιματική αλλαγή, αφού παίζουν τον ρόλο του ισορροπιστή στον παγκόσμιο κύκλο παραγωγής άνθρακα.
Σχεδόν εννιακόσια εκατομμύρια άνθρωποι, κυρίως στις αναπτυσσόμενες χώρες, ασχολούνται ή εμπλέκονται με την παραγωγή ξυλοκάρβουνου ή ξυλάνθρακα. Περίπου 2,4 δισεκατομμύρια άνθρωποι σε παγκόσμιο επίπεδο, δηλαδή ένας στους τρεις, χρησιμοποιούν ξύλα για να ετοιμάσουν το γεύμα τους, αναδεικνύοντας έτσι την ενέργεια που προέρχεται από ξύλα στον κυριότερο παράγοντα εξασφάλισης της επισιτιστικής ασφάλειας και διατροφής. Η παραγωγή ενέργειας που προέρχεται από προϊόντα ξυλείας, κατέχει σήμερα το 40% της παγκόσμιας παραγωγής ανανεώσιμης ενέργειας -ποσοστό που αντιστοιχεί στο σύνολο των ποσοστών της ηλιακής, υδροηλεκτρικής και από ανεμογεννήτριες παροχή ενέργειας. Το ποσοστό αναμένεται να εμφανίσει ακόμη μεγαλύτερη άνοδο, καθώς η ζήτηση για βιοενέργεια συνεχώς αυξάνεται.
Ο κόσμος μας σήμερα γίνεται αυτόπτης μάρτυρας της απώλειας, ετήσια, 3,3 εκατομμυρίων εκταρίων δασικής γης, απώλεια γης που αντιστοιχεί σε μέγεθος μιας χώρας όπως η Μολδαβία. Παρ’ όλη την καταστροφή, περισσότερες από είκοσι αναπτυσσόμενες χώρες καλυτέρευσαν το επίπεδο της επισιτιστικής τους ασφάλειας, καθώς κατάφεραν να διατηρήσουν ανέπαφες ή ακόμα και να αυξήσουν τις δασικές τους εκτάσεις. Μέσω αυτού του γεγονότος, αυτόματα γίνεται αντιληπτό ότι δεν χρειάζεται να κόβουμε τα δέντρα, να αποψιλώνουμε τα δάση και να μετατρέπουμε τη γη από δασική σε αγροτική για να μειώσουμε την πείνα που μαστίζει εκατομμύρια ανθρώπους. Ακριβώς το αντίθετο. Χρειαζόμαστε τα δάση και η διαχείρισή τους πρέπει να γίνεται με βιώσιμο τρόπο, έτσι ώστε να παραμένουν υγιή και να μπορούν να παρέχουν την ποικιλία αγαθών και υπηρεσιών που προσφέρουν. Γιατί τα υγιή δασικά οικοσυστήματα μπορούν να υποστηρίξουν ακόμη και την αγροτική, κτηνοτροφική, αλλά και την αλιευτική δραστηριότητα.
Η βιώσιμη διαχείριση των δασών μάς παρέχει την πρωτογενή πρώτη ύλη για το χαρτί, το οποίο είναι ανανεώσιμο και ένα από τα περισσότερο ανακυκλωμένα υλικά στον κόσμο. Περίπου 55% ή αλλιώς 225 εκατομμύρια τόνοι όλων των ειδών ινών που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή χαρτιού, στις μέρες μας, προέρχονται από ανακτημένο χαρτί, δηλαδή από χαρτί που έφτασε στην ανακύκλωση και ξαναμπήκε -μετά την επεξεργασία του- στη γραμμή παραγωγής.
Το δέντρο Hevea brasiliensis, που φύεται στα τροπικά δάση του Αμαζονίου, είναι μια εξαιρετική πηγή φυσικού καουτσούκ. Κάνοντας μια τομή ακριβείας στον φλοιό του δένδρου, που ονομάζεται «tapping», μπορούμε να συγκομίσουμε το λάτεξ, χωρίς να τραυματίσουμε ανεπανόρθωτα το δέντρο.
Ας αγαπήσουμε το δάσος, υπάρχει λόγος
Η 21 Μαρτίου ανακηρύχθηκε επίσης ως Παγκόσμια Ημέρα Δασοπονίας φέρνοντας τον άνθρωπο πιο κοντά στα θέματα της γης, τις απειλές στη βιοποικιλότητα και την εκτεταμένη υλοτόμηση των τροπικών δασών. Η ημερομηνία συμπίπτει με την έναρξη της εαρινής ισημερίας, που θεωρείται πρώτη ημέρα της άνοιξης.
Τα δάση καλύπτουν το ένα τρίτο της έκτασης γης παγκόσμια και στην καρδιά τους φιλοξενούν περισσότερα από τα μισά χερσαία είδη φυτών και ζώων. Έτσι, μικροί και μεγάλοι, καλούμαστε (και φέτος) να σκεφτούμε τα οφέλη των δασών και συγκεκριμένα να μάθουμε περισσότερα για:
- το ρόλο των δένδρων στο μετριασμό των επιπτώσεων της Κλιματικής Αλλαγής
- τις θετικές επιπτώσεις των δέντρων στο τοπικό κλίμα
- τη λειτουργία των δένδρων ως φίλτρα αέρα στον αστικό ιστό, που απομακρύνουν τους ρύπους και καθιστούν τις πόλεις πιο υγιείς
- το ρόλο των δένδρων στη μείωση της ηχορύπανσης στις αστικές περιοχές
- τη θετική επίδραση των αστικών χώρων πρασίνου
- τα Δάση, μέσα και γύρω σε αστικές περιοχές, που συμβάλλουν στη ρύθμιση και φιλτράρισμα του νερού
- το πώς τα αστικά δάση συμβάλλουν στις τοπικές οικονομίες μέσω της ομορφιάς της πόλης και του τουρισμού
- τα Δάση ως πηγή ενέργειας και οικονομικής ανάπτυξης, με την ξυλεία, τη βιομάζα, τους καρπούς κ.α. που προσφέρουν
Μπροστά στην απειλή των ραγδαίων κλιματολογικών αλλαγών και για να διασφαλίζεται η Αρχή της Αειφορίας των δασών, η διαχείριση και εκμετάλλευση τους επιβάλλεται να γίνεται έτσι που να καλύπτει μόνο τις πραγματικές ανάγκες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ορθολογικής διαχείρισης αποτελεί η χρήση βιομάζας ως πρώτη ύλη για την κάλυψη ενεργειακών αναγκών ως πηγή θερμότητας, ψύξης, ηλεκτρισμού κλπ, καθώς μπορεί να μετατραπεί σε αέριο, υγρό και στερεό καύσιμο με τη χρήση θερμοχημικών ή βιοχημικών διεργασιών. Δηλαδή μέρη του δέντρου, όπως η κορυφή ή υπολείμματα ξύλου, τα οποία δεν θεωρούνται εμπορεύσιμα και συνήθως έμεναν να σαπίσουν κάτω στο χώμα, γίνονται χρήσιμα επειδή ενσωματώνονται στην παραγωγή ενέργειας. Η παραγωγή ενέργειας που προέρχεται από προϊόντα ξυλείας, κατέχει σήμερα το 40% της παγκόσμιας παραγωγής ανανεώσιμης ενέργειας -ποσοστό που αντιστοιχεί στο σύνολο των ποσοστών της ηλιακής, υδροηλεκτρικής και από ανεμογεννήτριες παροχή ενέργειας. Το ποσοστό αναμένεται να εμφανίσει ακόμη μεγαλύτερη άνοδο, καθώς η ζήτηση για βιοενέργεια συνεχώς αυξάνεται.
Τα δέντρα είναι ένας πνεύμονας οξυγόνου που απορροφά το διοξείδιο του άνθρακα. Οι επιστήμονες προτείνουν ότι ένας περιβαλλοντικός σχεδιασμός πόλεων, που ευνοεί την ευδοκίμηση κατάλληλων ποικιλιών δέντρων, συμβάλλει στη βελτίωση του μικροκλίματος των πόλεων και συνδράμει στη μείωση της θερμοκρασίας, ενώ αναβαθμίζεται το περιβάλλον.
Το ένα τέταρτο της ποσότητας των σύγχρονων φαρμάκων προέρχεται από φυτά των τροπικών δασών, ανάμεσα τους τα δύο τρίτα όλων των φαρμάκων, που χρησιμοποιούνται κατά του καρκίνου. Σε οικονομικά μεγέθη, η συμβολή των φαρμακευτικών αυτών φυτών στην υγεία των ανθρώπων υπολογίζεται στο καταπληκτικό νούμερο των 108 δισεκατομμυρίων δολαρίων το χρόνο.
Τα δάση λειτουργούν σαν ένας τεράστιος απορροφητήρας άνθρακα, απορροφώντας παγκοσμίως, βάσει εκτιμήσεων, 2,1 γιγατόνους διοξείδιο του άνθρακα ετησίως, πράγμα που σημαίνει ότι μας απαλλάσσουν από 2,1 δισεκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα. Τα δάση με τη βιώσιμη διαχείριση τους ως φυσικοί πόροι, περιλαμβάνουν ευάλωτα οικοσυστήματα κι είναι το κλειδί για την αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής.
Τα δέντρα στα δάση λειτουργούν ως φυσικές δεξαμενές νερού, αναδιανέμοντας το 95% του νερού, που απορροφούν, εκεί όπου είναι περισσότερο αναγκαίο. Αποτρέπουν τη διάβρωση των εδαφών, καθώς συγκρατούν το νερό είτε με το ριζικό τους σύστημα, είτε με την υπέργεια βλάστηση και μέσω φυσικών διαδικασιών σε σύντομο χρόνο, το επαναπροωθούν πίσω στην ατμόσφαιρα, δημιουργώντας έτσι φυσικό δροσισμό.
Ας μην ξεχνάμε πως όταν πίνουμε ένα ποτήρι νερό, όταν γράφουμε ένα σημείωμα, παίρνουμε ένα φάρμακο ή χτίζουμε ένα σπίτι, όπως και με πολλές άλλες δραστηριότητες της ζωής μας, συνδεόμαστε με τα δάση με τον έναν ή άλλον τρόπο.
Το δάσος είναι ένας πολύπλοκος, ενεργός, πολυσύνθετος, ζωντανός οργανισμός. Υπάρχουν πάρα πολλοί τύποι δασών (αλπικά, τροπικά, υποτροπικά κ.λπ.) ανά τον κόσμο και στον τύπο κάθε δέντρου αποτυπώνεται η διαφορετικότητα στο κλίμα, το υψόμετρο και τη σύσταση του εδάφους κάθε περιοχής.
Η οριοθέτηση των δασών, που επιτυγχάνεται με την ύπαρξη δασικών χαρτών, βοηθά στην καλύτερη διαχείρισή τους, αφού υπάγονται στο προστατευτικό πλαίσιο των διατάξεων της δασικής νομοθεσίας και η εκμετάλλευσή τους είναι ελεγχόμενη.